Το Πόρτο Ρίκο είναι νησί της Καραϊβικής που απέχει πολύ περισσότερο από τις ακτές των ΗΠΑ από ό,τι η Κούβα (3533 χλμ). Ωστόσο, από το 1898 η μοίρα του συνδέθηκε με τον αμερικανικό επεκτατισμό. Στις 25 Ιούλη εκείνης της χρονιάς, και στα πλαίσια του πολέμου τους με την αποικιακή Ισπανία, οι ΗΠΑ εισέβαλλαν στο Πόρτο Ρίκο και επικράτησαν της ισπανικής αποικιακής φρουράς. Τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς υπογράφηκε Σύμφωνο που έδινε στις ΗΠΑ την κατοχή του νησιού. Το νησί, ωστόσο, μαζί με τις ιμπεριαλιστικές κτήσεις των ΗΠΑ Γκουάμ και Φιλιππίνες, και σε αντίθεση με τη Χαβάη και την Αλάσκα, δεν εντάχθηκε ως πολιτεία στις ΗΠΑ αλλά ανακηρύχθηκε, στην λεγόμενη απόφαση του αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου για τις "νησιωτικές περιπτώσεις", "μη ενσωματωμένο έδαφος [unincorporated territory] των ΗΠΑ." Τα "μη ενσωματωμένα εδάφη" δημιουργήθηκαν λόγω α) των διοικητικών δυσκολιών που επέβαλλε η γεωγραφική απόσταση β) της έλλειψης σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πόρων ή γεωστρατηγικής σημασίας (που είχαν αντίστοιχα η Αλάσκα και η Χαβάη) και γ) της εκτεταμένης ύπαρξης σε αυτά έγχρωμων πληθυσμών, στους οποίους οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν να δώσουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Έτσι, σύμφωνα με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, τα μη ενσωματωμένα εδάφη των ΗΠΑ ορίστηκαν ως εδάφη "όπου ισχύουν τα βασικά δικαιώματα, αλλά όχι άλλα συνταγματικά δικαιώματα."
Όμως το 2015, το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Πόρτο Ρίκο (PIP) ξεκίνησε εκστρατεία για την ανεξαρτητοποίηση από τις ΗΠΑ της γειτονικής στην Αϊτή και κοντινής στην Κούβα νήσου, μετά τη συμμετοχή του σε συνάντηση της CELAC (Κοινότητας των Λατινο-Αμερικανικών και Καραϊβικών Κρατών), όπου έλαβε την υποστήριξη των άλλων κρατών. Στην συνάντηση αυτή μάλιστα, εντύπωση προκάλεσε η στάση του ηγέτη της Νικαράγουα, Ντανιέλ Ορτέγκα, ο οποίος έδωσε το χρόνο της δικής του ομιλίας στον ηγέτη του κινήματος για την πορτορικανή ανεξαρτησία, Rubén Berríos.
Προχθεσινό δημοσίευμα του ιστότοπου Granma (Κούβα), στο μεταξύ, μας ενημερώνει ότι η Κούβα πρόκειται να θέσει εκ νέου το ζήτημα της ανεξαρτητοποίησης του Πόρτο Ρίκο στην Ειδική Επιτροπή για την Απο-Αποικιοποίηση των Ηνωμένων Εθνών, όπως έχει κάνει επί 16 συναπτά έτη. Τώρα όμως, το αίτημα της Κούβας υποστηρίζεται συνολικά από τις 33 χώρες της CELAC, η οποία έχει επίσημα αναγνωρίσει την λατινοαμερικανική και καραϊβική υπόσταση του Πόρτο Ρίκο. Στις 22 λοιπόν αυτού του μήνα, οι ΗΠΑ θα βρεθούν απέναντι στην απαίτηση να αναλάβουν τις ευθύνες τους ώστε να επιταχυνθεί η αυτοδιάθεση των Πορτορικάνων από μια χώρα η οποία βαρύνεται με συντήρηση αποικιακού τύπου σχέσεων με το νησί και με την καταστολή του κινήματος ανεξαρτησίας. Φυσικά, μέρος των συνεπειών της ανεξαρτησίας θα είναι η απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων Vieques και Ceiba από το Πόρτο Ρίκο, καθώς και η ουσιαστική του ένταξη στις διακρατικές συμμαχίες όπου πρωταγωνιστούν οργανωτικά και ιδεολογικά η Κούβα και η Βενεζουέλα.
Τέλος, η επιτροπή της CELAC, η οποία θα συνεδριάσει ως τις 27 Ιουνίου, θα συζητήσει την κατάσταση σε 16 ακόμα μη αυτόνομες περιοχές (κυρίως νησιά), μεταξύ των οποίων και τα Φώκλαντς, τα οποία εξακολουθούν να βρίσκονται υπό βρετανική κατοχή.
Η κατάσταση στο Πόρτο Ρίκο αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα μιας κρίσιμης διαδικασίας απο-αποικιοποίησης και διεκδίκησης της εθνικής κυριαρχίας και του δικαιώματος στην αυτόνομη χάραξη αναπτυξιακής και κοινωνικής πολιτικής που ξεκίνησε με την συμμαχία Κούβας και Βενεζουέλας μετά την άνοδο στην εξουσία του Ούγκο Τσάβεζ, και που διευρύνεται διαρκώς. Σημειώνεται ενδεικτικά ότι πολύ πρόσφατα, ο ηγέτης της Νικαράγουα και γνωστός απ' την ηγεσία των Σαντινίστας Ντανιέλ Ορτέγκα πρόσφερε άσυλο στους μαχητές του FARC, εφόσον αντιμετωπίσουν προσπάθειες των ΗΠΑ να τους διώξουν ποινικά. Παλαιότερα (1986-1990), και κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς του να ενταχθεί στην νόμιμη πολιτική δράση μέσα από την "Πατριωτική Ένωση", το FARC είχε δεχθεί μαζική σφαγή των στελεχών του από παραστρατιωτικούς και εμπόρους ναρκωτικών, προφανώς με την ενθάρρυνση και στήριξη των ΗΠΑ. Η Κούβα έχει πάρει την πρωτοβουλία των ειρηνευτικών συνομιλιών που θα επέτρεπαν μια δεύτερη ευκαιρία στο FARC να συμμετάσχει στον πολιτικό στίβο της χώρας και να διεκδικήσει μια ειρηνική ανατροπή του μακρόχρονου αντιδραστικού και φιλο-αμερικανικού καθεστώτος, προοπτική που φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα τμήμα της πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ και της αντιδραστικής Κολομβιανής κυβέρνησης.
Το σύνολο αυτών των εξελίξεων είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη όταν εξετάζεται η τωρινή φάση αποκλιμάκωσης της αμερικανο-κουβανικής έντασης και "φυσιολογικοποίησης" των σχέσεων των δύο χωρών, φάση εξ ορισμού μεταβατικού και απρόβλεπτου χαρακτήρα.
Προχθεσινό δημοσίευμα του ιστότοπου Granma (Κούβα), στο μεταξύ, μας ενημερώνει ότι η Κούβα πρόκειται να θέσει εκ νέου το ζήτημα της ανεξαρτητοποίησης του Πόρτο Ρίκο στην Ειδική Επιτροπή για την Απο-Αποικιοποίηση των Ηνωμένων Εθνών, όπως έχει κάνει επί 16 συναπτά έτη. Τώρα όμως, το αίτημα της Κούβας υποστηρίζεται συνολικά από τις 33 χώρες της CELAC, η οποία έχει επίσημα αναγνωρίσει την λατινοαμερικανική και καραϊβική υπόσταση του Πόρτο Ρίκο. Στις 22 λοιπόν αυτού του μήνα, οι ΗΠΑ θα βρεθούν απέναντι στην απαίτηση να αναλάβουν τις ευθύνες τους ώστε να επιταχυνθεί η αυτοδιάθεση των Πορτορικάνων από μια χώρα η οποία βαρύνεται με συντήρηση αποικιακού τύπου σχέσεων με το νησί και με την καταστολή του κινήματος ανεξαρτησίας. Φυσικά, μέρος των συνεπειών της ανεξαρτησίας θα είναι η απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων Vieques και Ceiba από το Πόρτο Ρίκο, καθώς και η ουσιαστική του ένταξη στις διακρατικές συμμαχίες όπου πρωταγωνιστούν οργανωτικά και ιδεολογικά η Κούβα και η Βενεζουέλα.
Τέλος, η επιτροπή της CELAC, η οποία θα συνεδριάσει ως τις 27 Ιουνίου, θα συζητήσει την κατάσταση σε 16 ακόμα μη αυτόνομες περιοχές (κυρίως νησιά), μεταξύ των οποίων και τα Φώκλαντς, τα οποία εξακολουθούν να βρίσκονται υπό βρετανική κατοχή.
Η κατάσταση στο Πόρτο Ρίκο αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα μιας κρίσιμης διαδικασίας απο-αποικιοποίησης και διεκδίκησης της εθνικής κυριαρχίας και του δικαιώματος στην αυτόνομη χάραξη αναπτυξιακής και κοινωνικής πολιτικής που ξεκίνησε με την συμμαχία Κούβας και Βενεζουέλας μετά την άνοδο στην εξουσία του Ούγκο Τσάβεζ, και που διευρύνεται διαρκώς. Σημειώνεται ενδεικτικά ότι πολύ πρόσφατα, ο ηγέτης της Νικαράγουα και γνωστός απ' την ηγεσία των Σαντινίστας Ντανιέλ Ορτέγκα πρόσφερε άσυλο στους μαχητές του FARC, εφόσον αντιμετωπίσουν προσπάθειες των ΗΠΑ να τους διώξουν ποινικά. Παλαιότερα (1986-1990), και κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς του να ενταχθεί στην νόμιμη πολιτική δράση μέσα από την "Πατριωτική Ένωση", το FARC είχε δεχθεί μαζική σφαγή των στελεχών του από παραστρατιωτικούς και εμπόρους ναρκωτικών, προφανώς με την ενθάρρυνση και στήριξη των ΗΠΑ. Η Κούβα έχει πάρει την πρωτοβουλία των ειρηνευτικών συνομιλιών που θα επέτρεπαν μια δεύτερη ευκαιρία στο FARC να συμμετάσχει στον πολιτικό στίβο της χώρας και να διεκδικήσει μια ειρηνική ανατροπή του μακρόχρονου αντιδραστικού και φιλο-αμερικανικού καθεστώτος, προοπτική που φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα τμήμα της πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ και της αντιδραστικής Κολομβιανής κυβέρνησης.
Το σύνολο αυτών των εξελίξεων είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη όταν εξετάζεται η τωρινή φάση αποκλιμάκωσης της αμερικανο-κουβανικής έντασης και "φυσιολογικοποίησης" των σχέσεων των δύο χωρών, φάση εξ ορισμού μεταβατικού και απρόβλεπτου χαρακτήρα.
Ένα αρκετά ενδιαφέρον σημείο εδώ είναι η εφεύρεση του όρου του όρου "μη ενσωματωμένο έδαφος", αφού το σύνταγμα των ΕΠΑ, που ως κράτος προέκυψαν από μια ριζοσπαστική αντιαποικιακή επανάσταση, δεν επιτρέπει την κατοχή αποικιών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν θα πρέπει να υπερτιμηθεί ο "αντιαποικιακός" χαρακτήρας της αμερικανικής επανάστασης, καθώς το σύνολο των ΗΠΑ αποκτήθηκε με μια πλειάδα μέσων, περιλαμβανομένης της αγοράς τεράστιων εκτάσεων (Luisiana Purchase), του πολέμου (Μεξικανο-Αμερικανικός πόλεμος και Σύμφωνο Guadelupe-Hidalgo), και και της εξολόθρευσης των γηγενών πληθυσμών. Όλα αυτά καθιστούν τη διαδικασία κατασκευής του αμερικανικού έθνους κράτους απόλυτα συνώνυμη με την αποικιοκρατία, και συγκεκριμένα αυτό που ονομάζεται αποικιοκρατία εποίκων, ή settler colonialism -- μοντέλο που αφορά επίσης χώρες με ισχυρή αντιδραστική παράδοση όπως η Νότια Αφρική (Απαρτχάιντ) και το Ισραήλ (Απαρτχάιντ αντιαραβικού τύπου).
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχει πληθώρα μελετών για αυτή τη συγκροτητική αντίφαση του αμερικανικού εθνικού εγχειρήματος, που πράγματι είδε τον εαυτό του ως "αντι-αποικιοκρατικό", μόνο που ήταν πάντα τυφλό απέναντι στην δική του αποικιοκρατία, την οποία εν πολλοίς απέκρυψε ιδεολογικά υπερτιμώντας τη σημασία της εγκόλπωσης των ΕΔΑΦΩΝ (αλλά όχι και των λαών!) που αποκτούσε ως πολιτειών, με ίσα συνταγματικά δικαιώματα.
ΔιαγραφήΌπως και να έχει, το μοντέλο της αποικιοκρατίας εποίκων φτάνει στα όριά του με τις εν πολλοίς νησιωτικές κατακτήσεις εκτός ηπειρωτικών συνόρων στις οποίες εντάσσεται και το Πόρτο Ρίκο, στα 1898. Αναπτύσσονται τότε μέθοδοι που αφορούν στην προτεκτορατοποίηση (Κούβα) ή στη λεγόμενη άτυπη αποικιοκρατία (Πόρτο Ρίκο, Φιλιππίνες), κλπ και όχι στον εποικισμό. Εποικισμό ζητούσαν επιτακτικά οι δουλοκτήτες του Νότου, ιδιαίτερα στην Κούβα, όπου οραματίζονταν επέκταση της δουλείας στις φυτείες ζαχαροκάλαμου, αλλά η ήττα τους στον αμερικανικό εμφύλιο απέτρεψε την υλοποίηση αυτής της πολιτικής.
Θα είχε εδώ ένα ενδιαφέρον (αν και ομολογώ πως είναι εντελώς εκτός θέματος) η "ριζοσπαστική" ιδεολογική συγκρότηση των πράγματι άκρως αντιδραστικών κρατών που ανάφερες μαζί με τις ΕΠΑ.
ΔιαγραφήΤο κράτος των Μπόερς (πριν ηττηθούν από τους Άγγλους) π.χ. θα ήταν η πραγμάτωση των ονείρων κάθε αναρχικού (εάν εξαιρέσεις βέβαια τον θεσμό της δουλείας), ενώ και το ρατσιστικό-μιλιταριστικό Ισραήλ διατηρεί τον θεσμό των κιμπούτζ, ως άλλοθι και ανάμνηση ταυτόχρονα ίσως, των αρχικών "σοσιαλιστικών" του παρακαταθηκών.
Ακόμη και η ρατσιστική Ροδεσία, την "αντιαποικιακή" σημαία είχε υψώσει προκειμένου να διατηρήσει τις φυλετικές διακρίσεις εντός της.
Με είχε απασχολήσει κάποτε ως πολιτική άσκηση, το πως μπορεί να βιώνουν οι αντιδραστικοί την συπεριφορά τους ως "επανάσταση".
Το ξαναβρήκα μπροστά μου όταν μελέτησα τον φασισμό.